Konfederacja Pomorska

Jan de la Stic

Konfederacja Pomorska osadzona jest w realiach XVII wieku. Jej historia ma swój początek podczas wojny trzydziestoletniej, kiedy to Pomorze było okupowane przez wojska szwedzkie, które od roku 1630 przejęły faktyczne rządy w tym kraju. Bogusław XIV od 1625 roku był jedynym i ostatnim dziedzicem pomorskim z domu Gryfitów. Pozostał bezdzietny. W związku z tym, elektorzy brandenburscy, powołując się na traktat z Grimnitz (z 26 sieprnia 1529) dążyli do zapewnienia sobie sukcesji na Pomorzu. Jednak szwedzki król, Gustaw II Adolf, w sojuszu obronnym z 25 sierpnia 1630 roku, zawartym z księciem pomorskim, zastrzegł sobie prawo do ostatecznej decyzji o sukcesji Bogusława i zastąpieniu kosztów wojny przez następcę. Można było zatem przewidzieć, że elektor brandenburski nie odniesie sukcesu w przypadku śmierci księcia.
Wiosną 1633 r. Książę doznał udaru, który spowodował, że był on w dużej mierze obezwładniony. Rady książęce wypracowały tzw. konstytucję pułkową zatwierdzoną przez księcia i stany. To determinowało utworzenie rządu, który składałby się z namiestnika, prezydenta i siedmiu innych członków i stanowiłby najwyższą władzę obok poważnie chorego księcia. W oczekiwaniu na spodziewany szwedzki zamach stanu rząd ten miał przejąć faktyczną władzę po jego śmierci. Stany pomorskie zagwarantowały księciu ochronę Rady Książęcej, której przewodniczył Volkmar Wolf Freiherr von Putbus jako namiestnik. Po śmierci Bogusława 10 marca 1637 stany pomorskie postanowiły na sejmie utrzymać konstytucję pułkową, na co zgodził się przedstawiciel Szwecji. Namiestnik von Putbus zmarł tego samego roku. Wolą sejmu nowym namiestnikiem został Xarthat Freiherr von Xio. W wyniku postępującego zagrożenia Jednak elektor brandenburski odrzucił rządy tymczasowe Rady Książęcej, w 1638 wysłał poselstwo do cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, który formalnie odwołał Radę. Słaba politycznie Rada Książęca zrezygnowała 17 marca 1638 roku. Szwedzi całkowicie przejęli administrację kraju i powołali własny tymczasowy rząd.
Podczas negocjacji pokojowych w Osnabrück, w Westfalii, ambasadorzy Pomorza zażądali potwierdzenia konstytucji pułkowej z 1634 w obawie przed zajęciem wschodniej części kraju przez Brandenburgię. Musieli jednak przyjąć zobowiązania ustne. Tymczasem na wschód od Odry wojska brandenburskie dokonały zajęcia terytoriów Księstwa. Na Pomorzu Szwedzkim po długich negocjacjach stany pomorskie przyjęły znaczną część postanowień konstytucji pułkowej w formie z 1634. Natomiast stany na wschód od Odry przyjęły władzę brandenburską, pod naciskiem okupanta.

Xarthat von Xio (czyt. Gzaartat von Zijo) (żył 1595-1667, panował 1635-1652)- Pierwszy Wielki Regent Pomorski, protoplasta rodu von Xio, Syn Xiaana z Wolinu (żył 1570-1634). Funkcję regenta objął w październiku 1637 roku po śmierci ostatniego księcia pomorskiego, Bogusława XIV. W grudniu tego samego roku, wolą Pomorskiego Sejmu uzyskał tytuł Wielkiego Regenta, z wszystkimi uprawnieniami dotychczas przysługującymi tylko książętom. Aż do 1648 z wielkim uporem utrzymał nawałnicę szwedzko-brandenburską, tylko dzięki pomocy Polski wyszedł z tego cało. W 1652 odstąpił od funkcji regenta i pozwolił na intronizację księcia Barnima Sobieslaviciusa. W 1667 zmarł z powodu gruźlicy, której nabawił się na polowaniu.

Yöda Xio- żył 1630-1669, panował 1669. Regent w bardzo tragicznym dla kraju momencie. Gdy zmarł książę pomorski, Regentem wybrano syna poprzedniego Regenta, Laxara, czyli Yödę, pierwszego członka rodu Xio, któremu "Xio" dodano jako przydomek. Gdy Yöda Laxaro Xio został Regentem, Szwedzi wykorzystali moment osłabienia monarchii bezkrólewiem i dokonali bestialskiego ataku na bezbronne księstwo. Większość kraju poddała się od razu, a Pomorski Sejm 5.III.1669 podpisał akt kapitulacji kraju. Jednak Yöda Xio wraz z garstką wiernych żołnierzy stawiał zaciekły opór Szwedom w starym zamku książąt pomorskich pod Koszalinem. Gdy Szwedzi przypuścili 12.VII. skuteczny szturm na zamek, Regent popełnił samobójstwo przez wypicie trucizny. Jego testament wyznaczył wprawdzie nowego regenta, jego syna Levyna, jednak był on jeszcze dzieckiem, a nikt go nie uznał.

Konfederacja Pomorska osadzona jest w realiach XVIII wieku. Niepodległość uzyskała dzięki porażce Królestwa Prus w wojnie siedmioletniej, w której poprzez działania zbrojne wojsk rosyjskich i austriackich zaistniała szansa na wyzwolenie Pomorza z rąk pruskich. Pomorskie organizacje spiskowe dążące do znacznego zwiększenia autonomii pruskiej prowincji Pommern zradykalizowały się w następstwie twardej polityki Króla Fryderyka II von Hohenzollerna. Apogeum nastało wraz z rozpoczęciem wojny siedmioletniej w trakcie, której Pomorze ponosiło ogromne koszty wraz innymi prowincjami pruskimi. Kiedy wojska rosyjskie zajęły Berlin - stolicę Prus, bezpośrednio zagroziły egzystencji państwa pruskiego w roku 1762. Pomorzanie postanowili wykorzystać ten moment i dzięki poparciu rosyjskiej Carycy i władz austriackich zawiązały konfederację w Kołobrzegu i proklamowały powstanie niepodległego Państwa Pomorskiego. Na jego czele stanął Jan de la Stic, przywódca konfederacji i zaprawiony w bojach żołnierz. Dzięki swemu talentowi oratorskiemu i doświadczeniu wojskowemu zdołał opanować większe miasta Pomorza i odeprzeć polityczną nagonkę organizowaną przez Fryderyka II i jego popleczników. Do jego największych sukcesów w trakcie wojny o niepodległość Pomorza zaliczyć można zajęcie Szczecina bez ani jednego wystrzału. Jan de la Stic był bardzo szanowanym dowódcą w kręgach pomorskich żołnierzy i oficerów, dlatego też zdołał przekonać garnizon szczeciński do oddania miasta i przyłączenia się do wojsk konfederatów. Według niektórych największe znaczenie dla odrodzenia się Państwa Pomorskiego miał również powrót do zdrowia Carycy Elżbiety Piotrownej, która będąc największym wrogiem Prus ochoczo wsparła pomorskie zabiegi o odzyskanie niepodległości co przyniosło oczekiwany efekt. Kiedy wojna siedmioletnia dobiegła końca Królestwo Prus straciło dotychczasową pozycję. Dzieło dawnych książąt i królów pruskich rozpadło się na mniejsze państwa będące dotychczas jedynie prowincjami, a same Prusy ograniczyły się do terenu Prus Wschodnich. Caryca chcąc całkowicie zniwelować zagrożenie, ze strony Fryderyka II zmusiła go do abdykacji, a tron pruski obsadziła swym poplecznikiem. Tak oto rozpoczęła się historia Konfederacji Pomorskiej - państwa, które teraz musiało stawić czoła odbudowie i utrzymać wywalczoną pozycję na świecie.